UGONJWA WA FISTULA KWA WASICHANA ,KUSAHAULIKA NA KUTEGWA KATIKA JAMII

Na Woinde Shizza, ARUSHA

“Bado ugonjwa wa Fistula ni tishio kwa wanawake wengi wanaojifungua wengi wao wakiwa ni wale wanaoishi katika maeneo ya nje ya miji (VIjijini) wamekuwa wanakumbwa na ugonjwa wa Fistula wengi wao wakiwa hawautambui ugonjwa huo kabisa huku baadhi yao wakiuhusisha ugonjwa huo na dhana za kishirikina.”

Hospitali ya Maternity Afrika (kivulini hospital) imekuja na suluhisho kwa ajili ya wanawake wanaopata ugongwa wa Fistula kwa kutoa huduma za matibabu pamoja na upasuaji kwa wanawake wote ambao wanapata ugonjwa huo na huduma zao wamekuwa wakizitoa bure bila ya malipo yoyote.

“Hali ni mbaya sana, sina takwimu halisi lakini niseme hali ni mbaya mno, mbaya zaidi kumekuwa na changamoto ya wanawake hawa kutohudhuria hospitali pindi wanapopata ugonjwa huu wengine wakihofia kupata aibu lakini sisi tumekuwa tukiwafata wanawake hao huko vijijini tunawapa elimu ya ugonjwa huu kuwa unatibika pia tunapowakuta wana ugonjwa huu tumekuwa tunawachukuwa kwa gharama zetu na kuwaleta hapa hospitali na kuwatibu, tena tunawatibu bure bila ya gharama yeyote ile.“Alibainisha mkunga wa hospitali hiyo Dkt. Musa Laizer.

Kwa mujibu wa takwimu za UNFPA zinakadiria kwamba takribani wanawake milioni 2 Kusini mwa jangwa la afrika, Sahara, Asia, ulimwengu wa Kiarabu, Amerika Kusini na Caribbean wanaishi na Fistula na visa vipya kati ya 50,000 hadi 100,000 hutokea kila mwaka duniani kote.

Aidha Kituo cha afya cha huduma ya kijamii kisicho cha serikali kijulikanacho kama CCBRT, kwa mujibu wa takwimu zake kinaeleza kuwa kila mwaka wanawake 3000 nchini Tanzania hupata Fistula.

mkunga wa hospitali ya maternity Afrika Dkt. Musa Laizer akiongea na mwandishi wa habari hizi

Mkunga wa ugonjwa huu wa Fistula ya uzazi kutoka katika hospitali ya Maternity Afrika (kivulini hospital) inayowasaidia wanawake wanaopata ugonjwa huu kwa kuwapa huduma ya matibabu bure Dkt. Musa Laizer anaeleza zaidi kuhusiana na ugonjwa huu ambapo anaeleza kuwa umekuwa ni changamoto kubwa sana inayokumba wanawake hususa ni wale wa pembezoni na wale wanaotoka katika familia maskini.

MAANA YA UGONGWA WA FISTULA

Fistula, ni hali inayompata mama pale ambapo anapokuwa na uchungu mda mrefu au mtoto kukaa njiani kwa mda mrefu na hiyo husababisha tundu kati ya njia ya uke na kibofu au kibofu na njia ya haja kubwa ambayo husababisha mama kupata mkojo bila kuzuia au haja kubwa bila kuweza kuzuia.

mwandishi wa habari hizi akifanyia mahojiano moja ya mgonjwa

SABABU ZINAZOSABABISHA UGONJWA WA FISTULA YA UZAZ

Sababu zinazosababisha ugonjwa huu kwa wanawake ni pamoja na mama kuugua au kukaa na uchungu kwa muda mrefu kabla ya kujifungua.

Shinikizo la muda mrefu litokanalo na kichwa cha mtoto kwenye njia ya uzazi ya mama hukata usambazaji wa damu, na kusababisha mishipa kufa na shimo linalojitokeza linaitwa fistula.

AINA ZA UGONJWA WA FISTULA

Aina ya kwanza ni ile ya kawaida ni shimo kubwa kati ya njia ya uzazi na kibofu cha mkojo (inayoitwa vesicovaginal fistula)

Fistula ya Rectovaginal; Shimo kati ya njia ya uzazi na sehemu ya haja kubwa.

Fistula ya urethrovaginal; Shimo kati ya njia ya uzazi na mrija wa kupitisha mkojo Urethra ambayo hubeba mkojo kutoka kwenye kibofu hadi nje ya mwili.

Fistula ya Ureterovaginal; Shimo kati ya mirija ya uzazi ya kupeleka mkojo kwenye kibofu na njia ya uzazi.

Vesicouterine fistula: Shimo kati ya kibofu na mfuko wa uzazi au uterasi.

Baadhi ya fistula husababishwa na taratibu za uzazi kama vile upasuaji na sehemu kutokana na huduma duni za afya na mafunzo au ujuzi mdogo wa upasuaji, hii huitwa fistula ya iatrogenic.

Lakini pia kuna Fistula ya kiwewe ambayo husababishwa na ukatili wa kingono haswa katika maeneo yenye migogoro, uharibifu wa uke unachukuliwa kuwa jeraha la vita.

DALILI ZA UGONJWA HUU

i. Kutokwa na mkojo au haja kubwa bila kujitambua na kushidwa kujizuia.

ii. kutokwa na haja kubwa kama mama amepata fistula sehemu ya haja kubwa au muda mwingine anaweza kutokwa na vyote viwili kwa wakati mmoja.

MADHARA YATOKANAYO NA UGONGWA WA FISTULA KIMWILI NA KISAIKOLOJIA

i. Maisha ya wanawake walio na hali hiyo yanaelezwa kuwa ni ya mateso ya muda mrefu ya kimwili na kihisia.

ii. Tatizo hili linaweza kusababisha maambukizi, vidonda, magonjwa ya figo, vidonda vyenye maumivu makali, ugumba na kifo.

iii. Harufu mbaya itokanayo na uvujaji wa mara kwa mara wa mkojo au kinyesi huwatenga wanawake ambao mara nyingi huaibishwa na kunyanyapaliwa, kutelekezwa na marafiki na familia zao na kutengwa na jamii zao.

iv. Msongo wa mawazo na hisia za kutaka kujiua na masuala mengine ya afya ya akili.

v. Wakinyimwa fursa za kujikimu, wanaingizwa zaidi katika umaskini na mazingira magumu ya hatari.

WASICHANA WADOGO NDIO WAPO KATIKA HATARI ZAIDI YA KUPATA UGONJWA HUU

Regina Ruchapa, ni mkazi wa ushirombo Mkoani Geita, anaeleza kuwa amekumbwa na ugonjwa huu wa fistula mwezi wa Januari, 2023 na alijifungua mtoto wake Januari 14 na mara baada ya kuruhusiwa kurudi nyumbani aliweza kukaa wiki moja ndipo mkojo ukaanza kutoka.

“Nilikuwa siujui ugonjwa huu na waliponiruhusu nikaona mkojo unatoka baada ya wiki moja ndio nikarudi tena hospitali niliojifungulia nipo rudi pale wakaniambia tu nianze tu mazoezi, nikaanza mazoezi mwili nao ukabadilika ukaanza kuvimba kutokana na mabadiliko yale.” Alisema Regina.

“Nilikuwa sijui kama ni ugonjwa na kiukweli niliamini kuwa nimerogwa na wakati nimerudi nyumbani nilitaka kwenda kwa wataalamu wa jadi wakati najiandaa ndipo nilipopigiwa simu na ile hospitali ambayo nilijifungulia maana niliacha namba wakaniambia nijiandae kwa ajili ya kuja huku Arusha kupata matibabu.” Aliongeza.

“Nashukuru kwakweli tangu nifike apa kivulini nimepona kabisa na nimejua fistula ni ninini na nimejua ugonjwa huu unatibika niwaambie tu wale wanawake ambao wanapata agonjwa huu hautibika niwaambie tu fistula inatibika na hapa nilipo kuna mwezangu wa uko kijijini nilimpigia nikampa ushuhuda na kumwambia huu ni ugonjwa unaotibika na sio kulogwa nilivyoongea nae amekubali na yupo njiani anakuja na yeye kutibiwa. “Alimalizia Regina.

MATIBABU YA FISTULA

Inaelezwa kuwa asilimia 95% ya fistula inaweza kufungwa kwa upasuaji, lakini katika hospitali za kawaida gharama za matibabu ya ugonjwa huu ni kubwa sana hali ambayo wanawake wengi walio na Fistula hawawezi kuimudu endapo wanafahamu hata hali halisi ya kiafya waliyo nayo na kwamba matibabu yapo.

Lakini pia kabla ya kufikia hatua ya matibabu, mkazo unapaswa kuwa juu ya kuzuia hatua hizo ambazo ni pamoja na: -

i. Upatikanaji wa huduma za uzazi wa mpango.

ii. Wakunga wenye ujuzi na huduma ya dharura ya uzazi.

iii. Kushughulikia mambo ya kijamii yanayochangia fistula kama ndoa za utotoni, mimba na elimu ya wasichana.

iv. Umaskini na ukosefu wa uwezeshaji wa wanawake ambavyo pia ni sehemu ya Kampeni ya mkakati wa kukomesha Fistula.

Wakunga ni sehemu muhimu ya suluhisho ili kukomesha fistula ya uzazi, pia kunahitajika ushirikishwaji kamili wa wakunga katika ngazi ya jamii, kitaifa, kikanda na kimataifa.Mbali ya ukosefu wa huduma bora za afya, umaskini ni hatari kubwa ya kijamii kwa sababu unahusishwa na ndoa za mapema na utapiamlo.

Kujifungua mtoto kabla ya viungo vya uzazi kukomaa kikamilifu pamoja na utapiamlo, kimo kidogo na hali duni za afya kwa ujumla huchangia sababu za kisaikolojia katika wakati wa uchungu wa kujifungua unaopelekea kupata Fistula, hata hivyo, wanawake wenye umri mkubwa ambao tayari wameshapata watoto, wako katika hatari pia.

Kwa nyongeza, sababu ya ukosefu wa usawa wa kijinsia katika jamii nyingi, wanawake hawana uhuru au uharaka wa kuamua ni lini waanze kupata watoto au wapi pa kujifungulia.

Njia zifuatazo zikizingatiwa vyema husaidia kuzuia tatizo la fistula baada ya kujifungua: -

i. Kuhakikisha kuwa mwanamke anapata ujauzito wa kwanza akiwa amepevuka vyema.

ii. Kuacha tamaduni na desturi potofu kama vile kuzaa watoto wengi kama njia ya kuonyesha ufahari.

iii. Kuhudhuria kliniki wakati wa ujauzito na kujifungulia hospitali au kituo cha afya.

iv. Hatua stahiki kuchukuliwa inapotokea dharura kama vile kupata uchungu muda mrefu wakati wa kujifungua.

MATIBABU

Matibabu ya ugonja huu ni upasuaji ili kwenda kutatua tatizo. Tatizo la fistula linatibika kabisa hivyo basi unapopata tatizo hili la fistula usisite kwenda katika kituo cha afya kilicho karibu nawe uweze kupata maelekezo juu ya utaratibu uliowekwa na serikali kupitia wizara ya afya ikishirikiana na hospitali ya CCBRT na hospitali nyingine za Serikali au hospitali ya kivulini kwa ajili ya kupata matibabu ambayo hutolewa bure kwa sasa.

NINI KIFANYIKE KUMALIZA UGONJWA HUU

Kutolewa kwa Elimu; Wananchi wengi hususani wanawake, wale ambao wanakaa vijijini wamekuwa hawana elimu juu ya ugonjwa huu, hivyo ni wakati wa serikali kuamka na kuanza kutoa elimu kwa wananchi wote wanaoishi vijijini juu ya ugonjwa huu pamoja na kuwaeleza umuhimu wa kuhudhuria kliniki katika kipindi cha ujauzito pamoja na kuwaeleza faida za kujifungulia hopitalini na kuwahi.

Ni wakati wa serikali kuhakikisha wanawapa elimu wauguzi ambao wako katika vituo vya afya juu ya namna ya kumsaidia mwanamke ambaye anaviashiria vya ugonjwa wa fistula pindi wanapofika hospitali kujifungua.

Serikali iendelee kutoa elimu ya kuwataka kina mama waendelee kujifungulia katika vituo vya afya na kuangalia wale ambao wapo mbali na vituo vya afya waweze kujengewa vituo vya afya ambavyo wanaweza kwenda kwa wakati na kusaidika na hayo yakifanyika tatizo la fistula litapungua sana kama sio kumalizika kabisa

“Ugonjwa huu ukilinganisha mijini na vijijini, sehemu ambapo kuna mkusanyiko mkubwa wa watu wanaopata ugonjwa huu ni wachache mno tofauti na vijijini ambao ni wengi, kati ya kina mama kumi ambao wanajifungulia vijijini, watatu wanakadiriwa kuwa na ugonjwa wa fistula na kushindwa kufika katika kituo cha afya kwa ajili ya msaada, na wengine wanahofia gharama na kuhisi wamelogwa, hivyo suluhisho kubwa na la kwanza ni kutolewa kwa elimu ili kutokomeza ugonjwa huu”