"KUPAMBANA NA SARATANI YA SHINGO YA KIZAZI ,ULINZI ,KINGA NA MATIBABU"

Ugonjwa wa Saratani hapa nchini Tanzania umeendelea kuwa tatizo linaloongezeka kila mwaka na kati ya wagonjwa 100 wanaougua ugonjwa wa saratani, asilimia 47 kati yao ni wanawake wanaougua Saratani ya shingo ya kizazi.

Kwa upande wa akina Mama, Saratani ambayo inaongoza ni ile ya mlango wa kizazi na takwimu zilizofanywa na Taasisi ya Ocean Road Kwa mwaka 2022 zinaonyesha kati ya wagonjwa 100 ambao ni akina Mama, asilimia 47 wanakutwa na Saratani ya mlango wa kizazi.

Lakini pia, Saratani nyingine ambayo inafuatia Kwa kusababisha vifo vya akina Mama au wanawake wengi ni Saratani ya matiti ambayo inachukua nafasi ya pili ikifuatiwa na saratani ya koo.

Mwandishi wa habari hizi alifanya mahojiano na Meneja wa huduma ya kinga ya Saratani kutoka Taasisi ya Ocean road, Dr.Maguha Stephano, ambapo alieleza maana halisi ya ugonjwa huo wa Saratani na matibabu yake ambapo awali alisema kuwa wamekuwa na utaratibu wa kutoa huduma za upimaji wa Saratani ya shingo ya kizazi bure na wamekuwa wakitembea katika hospitali zote za mikoa kwa ajili ya kutoa huduma hizo.

SARATANI NI NINI?

Ugonjwa wa Saratani ni ugonjwa usioambukiza na ni ugonjwa ambao unatokana na mabadiliko ya chembe hai ambazo zipo katika miili yetu, ambapo pia Saratani zote zina kinga yake na pia zinafanyiwa uchunguzi.

Kwa upande wa Saratani ya mlango wa kizazi, takwimu zinaonyesha kisababishi kikubwa ni kirusi aina ya ‘Human Papilloma Virus’ na kinasambazwa kwa njia ya kujamiiana, mwanamke anapokutana na mwanaume mwenye maambukizi ya kirusi hicho ndio anapopata maambukizi na ugonjwa huu unachukua muda mrefu hadi kugundua ikiwa ni kati ya miaka 10 hadi 15 kulingana na kinga ya Mwanamke.

Pia kuna vihatarishi ambavyo mwanamke anaweza kuwa navyo vikampelekea kupata Saratani hii baada ya kuwa na maambukizi ya kirusi cha ‘Human Papilloma Virus’. Kihatarishi kimoja wapo ni wasichana wanaoanza kufanya ngono katika umri mdogo, kundi hili lina hatari ya kupata ugonjwa huu.

Sababu nyingine inayopelekea ni kuwa na mahusiano ya kingono na wanaume wengi na kupelekea kupata maambukizi ya Kirusi hiko cha Saratani. Matumizi ya Tumbaku, tafiti zinaonyesha kuwa matumizi ya Tumbaku katika mfumo wowote iwe sigara, Shisha, Ugoro inamuweka mwanamke kwenye hatari ya kupata saratani ya mlango wa kizazi.

Matumizi ya pombe pia ni hatari, lakini wenye maambukizi ya virusi vya UKIMWI pia wapo katika hatari ya kupata maambukizi.

DALILI ZA UGONJWA HUU

Dalili za ugonjwa huu zinakuja pale ambapo ugonjwa upo katika hatua kubwa kidogo na mara nyingi akina Mama wanasisitizwa kupima mapema ili kuepusha kusambaa kwa ugonjwa huu. Dalili ni kama ifuatavyo:

I. Dalili kubwa ni kutokwa na damu ukeni ambayo sio ya hedhi, mwanamke anaweza kutokwa na damu ukeni baada ya tendo la kujamiiana ama kusikia maumivu wakati wa tendo la kujamiiana.

II. Kuumwa na tumbo chini ya kitovu, kina mama ambao wamekoma hedhi zao wale wenye umri mkubwa kuanza kuona tena kutokwa kwa damu.

III. Mabadiliko ya hedhi, Kwa mfano kuongezekan kwa siku za mzunguko.

IV. Kutokwa na damu ukeni isiyokuwa ya kawaidamara nyingi ikiambatana na harufu au maji maji, Kuna magonjwa mengine yaliyopo kwenye via vya uzazi yanaweza yakaambatana na hizi dalili lakini Ili kuthibitisha unatakiwa ufike katika vituo vya afya ama hospitali kwa ajili ya uchunguzi wa kina.

Uchunguzi wa Saratani ya mlango wa kizazi unafanyika Kwa mda mfupi, hakuna maumivu yeyote, na ukionekana una mabadiliko ya awali unapatiwa tiba ya kugandisha inayozuia chembe chembe hai zisiendelee kubadilika kuwa Saratani. Ugonjwa huu unatibika kabisa endapo utapata matibabu ya mapema.

MOJA YA MWANAMKE ALIEAMUA KUPIMA AELEZA

“Kweli nashukuru nimekuja hapa Mount Meru hospitali kufanya uchunguzi wa Saratani ya mlango wa kizazi na Saratani ya matiti, nashukuru maana nimepokelewa nimepewa ushauri na nimehudumiwa. Napenda kuwahasa wanawake wenzangu ambao bado hawapo tayari kuja kupima Saratani wajitahidi kuja kupima kwa sababu hali ya sasa ni mbaya ukitegemea na vyakula tunavyokula waje wapime maana ni vyema wakajua afya zao mapema na kuanza kuchukua hatua mapema.” Leah Mollel alieleza.

MADHARA YA KIUCHUMI NA KIJAMII YA SARATANI YA SHINGO YA KIZAZI

i. Msongo wa mawazo na hisia, kuwa na hofu na matatizo ya akili.

ii. Uwezekano mkubwa wa kutokubeba Ujauzito tena.

iii. Kunyimwa fursa za kujikimu na vitendo vya unyanyasi.

TIBA YA SARATANI YA SHINGO YA KIZAZI

Matibabu ya saratani ya shingo ya kizazi hutolewa kulingana na hatua ya ugonjwa. Ugonjwa ukiwa katika hatua za mwanzo huweza kutibika kabisa (ingawa kuna uwezekano wa kujirudia).

Hatua za mwisho za ugonjwa huu huwa haziwezi kupona kabisa ila Kinachofanyika mara nyingi ni kutoa matibabu yatayotuliza dalili na maumivu na kumuwezesha mgonjwa kuishi vizuri. Huduma za matibabu hutolewa kwa njia zifuatazo:

1) Upasuaji katika hatua za mwanzo za ugonjwa.

2) mionzi.

3) Dawa za Saratani.

4) Mionzi pamoja na dawa za Saratani.

MADHARA YA SARATANI YA SHINGO YA KIZAZI

Yafuatayo ni madhara yanayoweza kutokea endapo mgonjwa mwenye Saratani ya shingo ya kizazi atashindwa kupata matibabu mapema;

1) Figo kushindwa kufanya kazi.

2) Fistula.

3) Kutokwa na damu kwenye uke.

JINSI YA KUJIKINGA NA SARATANI YA SHINGO YA KIZAZI

Wanawake wanashauriwa kufanya mambo yafuatayo ili kujikinga na saratani ya shingo ya kizazi ambayo ni pamoja na;

1) Kupata chanjo ya ‘Human papilloma virus’.

2) Kuepuka ngono katika umri mdogo.

3) Kuwa na mwenzi mmoja mwaminifu.

4) Kutumia kondomu kila mara unapojamiiana.

5) Epuka kuvuta sigara.

6) Kufanyiwa uchunguzi wa Saratani ya shingo ya kizazi angalau mara moja kwa mwaka.

7) Tibu kikamilifu magonjwa ya zinaa.

8) Punguza matumizi ya mafuta mengi kwenye chakula.

KWANINI CHANJO YA HPV NI MUHIMU?

Saratani ya shingo ya uzazi huwaathiri zaidi ya wanawake nusu milioni kila mwaka na husababisha vifo vya wanawake laki mbili na nusu kwa mujibu wa shirika la afya duniani WHO.

Ni mojawapo ya saratani inayowakumba wengi lakini pia ni mojawapo ya Saratani inayoweza kuzuilika.

Chanjo dhidi ya HPV hulinda usalama dhidi ya maambukizi yanayohusishwa kwa karibu na saratani hiyo, na ukaguzi wa mapema husaidia kutambua seli kabla hazijageuka saratani.

WITO KWA SERIKALI

Serikali imetoa mchango wake mkubwa na tunaiomba iendelee kutoa mchango mkubwa wa kuendelea kuelimisha jamii juu ya ugonjwa huu wa Saratani. Waandishi wa habari pia watumie kalamu na sauti zao kuendelea kuelimisha jamii juu ya ugonjwa huu wa Saratani.

NINI KIFANYIKE KUMALIZA KUPUNGUZA UGONJWA HUU?

Saratani ya shingo ya kizazi inazuilika au kutibika kabisa endapo itagundulika ikiwa kwenye hatua za awali, hivyo ni muhimu kufanya uchunguzi wa afya yako kwa kadri utakavyoshauriwa na wataalamu.

Wanawake wote walio na umri kuanzia miaka 30 na kuendelea wanatakiwa kufanya uchunguzi wa Saratani ya shingo ya kizazi. Wakati wa uchunguzi wa Saratani ya shingo ya kizazi ni sasa, usisubiri hadi uone dalili, fika kituo cha huduma za afya kwa ushauri na mwongozo Zaidi.

habari hii imeandikwa na Woinde shizza wa libeneke la kaskazini blog