NIWAKATI GANI MAMA UNAPASWA KUZUNGUMZA NA WATOTO WAKO KUHUSU TENDO LA NDOA

 Katika enzi ya kidijitali, watoto wanahitaji chanzo kinachoaminika ambacho wanaweza kugeukia kwa maswali kuhusu mapenzi na ngono - na utafiti unaonyesha jinsi wazazi wanavyoweza kusuluhisha hili.

Sikupata fursa ya kufanya jambo ambalo ni kama desturi ya miongoni mwa vijana wa Uingereza - kutumia darasa la elimu ya ngono kutoa kondomu kutoka kwenye pakiti yake ngumu ya karatasi na kuonesha jinsi ya kuvaa.

Haikuwahi kutimia hadi nilipokuwa na umri wa miaka 27 ndipo hatimaye nilipata fursa ya kufanya hivyo, lakini kwa namna tofauti sana.

Sikuwa nikijifunza kuvaa kondomu.

Nilikuwa nikijifunza jinsi ningemfundisha mtu mwingine kuiweka.

Takriban waelimishaji wapya 15 wa masuala tendo la ngono na mimi niliketi mbele ya kompyuta zetu, tukiwa na ndizi zilizo na kondomu mkononi.

‘’Mara nyingi tunatumia kondomu zenye harufu,’’alielezea mwalimu wetu kupitia Zoom,’’ kwa sababu harufu inavutia zaidi kuliko kondomu za kawaida.’’

Alichukua muda kidogo kutazama kujieleza kwa washirika, na ni bila shaka aliona baadhi yao wakionekana kuwa wasioshabikia hilo tofauti na vile alivyotarajia.

‘’Ni muhimu sana usionekane au kujihisi mnyonge unapofanya hivi,’’ alisema.

‘’Hivyo sivyo unavyotaka vijana wajisikie unapowahimiza kutumia hizi.’’

Wazazi wengi wanaweza kuhisi hali kama hiyo ya unyonge wanapojaribu kuzungumza na watoto wao kuhusu hali zao za  kimwili - ingawa mitazamo kuhusu elimu ya tendo la ndoa inaweza kutofautiana sana kati ya nchi na familia, utafiti unaonyesha.

Mapitio ya utafiti kuhusu ushiriki wa wazazi wa Uingereza katika elimu ya ngono iligundua kuwa mara nyingi waliona aibu, kwa mfano, na waliogopa kukosa ujuzi wa kuzungumza na watoto wao.

Hata hivyo, uchunguzi huohuo pia uligundua kwamba katika nchi kama vile Uholanzi na Sweden, wazazi walizungumza waziwazi na watoto wao kuhusu ngono tangu wakiwa wachanga, na kwamba labda kwa sababu hiyo, mimba za vijana na magonjwa ya zinaa hayakuwa ya kawaida sana kuliko Uingereza na Wales.

Wazazi ambao hawapendi kuzungumza na watoto wao juu ya ngono wanaweza kujikuta katika hali ngumu.

Wengi wangependa watoto wao wajue kwamba wanaweza kuwajia wakiwa na maswali na matatizo, hasa katika enzi ya kidijitali, huku watoto wakikumbana na maudhi ya mtandaoni katika umri mdogo zaidi.

Lakini wanaweza kutatizika kuamua lini na jinsi ya kuanza kuzungumza nao.

Eva Goldfarb, profesa wa afya ya umma katika Chuo Kikuu cha Jimbo la Montclair, aliandika ushirikiano wa mapitio ya utaratibu wa maandiko ya miaka 30 iliyopita ya elimu ya kina ya ngono.

Ingawa ukaguzi unalenga shule, Goldfarb anasema utafiti wake una masomo muhimu kwa wazazi pia.

Ufahamu mmoja wa kimsingi ni kwamba elimu ya ngono ina matokeo chanya, ya muda mrefu, kama vile kuwasaidia vijana kuunda uhusiano mzuri.

Ushauri wake kwa wazazi sio kutofanya au kuchelewesha mazungumzo haya.

‘’Anza mapema kuliko vile unavyofikiria,’’ anasema.

‘’Hata kwa watoto wadogo sana unaweza kuzungumza nao juu ya majina ya viungo vya mwili na kazi zake, uadilifu wa mwili na udhibiti.’’

Hii ni pamoja na kuzungumza kuhusu masuala ambayo wazazi wanaweza hata wasifikirie kuwa yanahusiana na ngono, lakini hayo ni kuhusu mahusiano kwa upana zaidi: ‘’Hakuna mtu anayepata kile anachotaka kila wakati, ni muhimu kumtendea kila mtu kwa wema na heshima.’’

Kwa kweli, wazazi huwa wanaona ni rahisi kuzungumza na watoto wao kuhusu ngono wakati mazungumzo haya yanapoanza katika umri mdogo na kuendelea kuja kama jambo la kawaida tu, utafiti tofauti unapendekeza.

Kujibu maswali ya watoto wadogo kwa uwazi na kwa uaminifu kunaweza kuweka muundo mzuri unaorahisisha kuzungumzia masuala magumu zaidi baadaye.

Mbinu hii ya hatua kwa hatua inaweza pia kuwa ya manufaa kwa watoto katika kuelewa asili na utambulisho wao.

Kwa mfano, utafiti umeonyesha kwamba watoto ambao walitungwa mimba kutokana na manii ya ilitoka kwa mtu mwingine, na wazazi wao walieleza hili tangu mwanzo kwa msaada wa vitabu na hadithi, walihisi chanya zaidi juu ya asili yao kuliko wale ambao waligundua baadaye.

Kwa wazazi ambao wanataka kuzungumzia ngono lakini hawajui jinsi gani, utafiti umefunua njia kadhaa za kuanza.

Elimu yako ya ngono ilikuwaje?

Katika miaka michache iliyopita, nimewahoji waelimishaji kadhaa wa masuala ya ngono kwa kitabu changu kinachokanusha simulizi za ngono na habari potofu.

Wanakubaliana sana linapokuja kwa Somo la Kwanza la mafunzo ya elimu ya ngono - kubaini kiwango chako mwenyewe cha elimu ya ngono kabla ya kufikiria kuipitisha kwa mtu mwingine yeyote.

Tafiti nyingi zinaonyesha kwamba watu wazima mara nyingi hawajui mengi kuhusu ngono na mwili kama ambavyo wangependa, na wanaweza hata kuwa na mawazo yasiyo sahihi kabisa ambayo yanatokana na simulizi au kubahatisha.

Kwa mfano, watu wengi duniani kote wanaamini kimakosa kwamba hali ya kizinda cha mwanamke inaweza kuthibitisha kama yeye ni bikira - wazo ambalo halina msingi wa kisayansi.

Kiwango cha msingi cha ujuzi wa wazazi kinaweza kutofautiana sana.

Wengine wanaweza kukubaliana na mada za utafiti nchini Namibia, ambao uligundua kuwa wazazi wengi hawakuzungumza na watoto wao kuhusu ngono kwa sababu wao wenyewe walihisi kwamba ujuzi wao kuhusu kujamiiana kwa binadamu, au uwezo wao wa kuelezea, haukuwa wa kutosha.

Lakini uchunguzi wa karibu wazazi 2,000 wa watoto wadogo nchini China uligundua kwamba ujuzi wa wazazi wenyewe wa kujamiiana na elimu ya ngono kwa ujumla ulikuwa mzuri, ingawa walikuwa na ujuzi mdogo linapokuja suala la ukuaji wa mtoto, ambayo ilifanya iwe vigumu kwao kuwa waelimishaji wa ufanisi.

Baadhi ya wahojiwa wa Namibia pia walikwepa mada hiyo kwa sababu waliona ngono kama mwiko, au walifikiri kuijadili kungewahimiza vijana kufanya ngono.

Wazo kwamba kuzungumza na watoto kuhusu ngono kutawahimiza kufikiria kuhusu mambo ambayo hayaendani na umri, au kutafuta uzoefu wa ngono, bado ni jambo la kawaida duniani kote, ikiwa ni pamoja na Marekani.

Inaelekea kuhusishwa na imani kwamba kufundisha kujizuia kufanya ngono hadi ndoa ndiyo njia bora ya kulinda afya na usalama wa vijana.

Hata hivyo, utafiti umeonyesha kinyume.

Kuwaambia tu vijana wasifanye ngono imethibitishwa bila shaka kuwa haifanyi kazi.

Chuo cha Marekani cha Madaktari wa Watoto huita programu za elimu zinazohimiza tu kujizuia kuwa ‘’zisizofaa’’, kulingana na uhakiki wa utaratibu wa ushahidi.

Mapitio hayo pia yanaonyesha kwamba elimu ya kina ya ngono husaidia kuzuia na kupunguza hatari za mimba za utotoni na magonjwa ya zinaa, ikirejea matokeo ya Uholanzi na Uswidi.

Kwa hakika, wazazi, na hasa akina mama, wanapozungumza na watoto wao matineja kuhusu ngono, vijana wana uwezekano mkubwa wa kuchelewa kufanya ngono kwa mara ya kwanza, na kujihusisha na tabia salama wanapofanya ngono, hasa kwa wasichana.

Utafiti wa familia za Waingereza unapendekeza kwamba ni muhimu kuwahusisha akina baba katika mazungumzo, pia, kwa sababu wavulana mara nyingi wanahisi elimu ya ngono inaelekea kuwa na uzito kwa wasichana.

Kwa kifupi, kuwafundisha vijana maana ya kweli kuwa tayari mara ya kwanza wanapofanya ngono, na mambo ya kuzingatia wanapofanya hivyo, kuna uwezekano mkubwa wa kuwalinda kuliko kutowaambia lolote.

Nchini Finland, wazazi wanapendelea kuita elimu ya ngono kama ‘’elimu ya hisia za mwili’’ Hata hivyo, kinachoweza kusaidia ni kuweka upya kile ambacho wazazi wanafikiri elimu ya ngono ni nini.

Watafiti wanabainisha kuwa ‘’tatizo moja linalozuia uendelezaji wa elimu ya kujamiiana ya utotoni limekuwa ukosefu wa istilahi zisizo na maana za utu uzima’’, na kwamba kutumia maneno yanayomlenga mtoto kunaweza kuwa ni wangapi kati yetu wanaweza kuzungumza kwa urahisi zaidi.

‘’Kutumia maneno tofauti kwa ujinsia wa watoto sio uwakilishi wa kukandamizwa, wa kukwepa au wa kudhalilisha, lakini kunaweza kusaidia watu wazima kuona tofauti na kushinda kukataliwa kwao, kutoelewana na pingamizi,’’ wanaandika waandishi.

Mabadiliko kama haya yanaweza kuja na hatari, ingawa.

Utafiti mmoja nchini India ulibaini kuwa kubadilisha jina la programu kuwa elimu ya mtindo wa maisha iliishia kuwa na matokeo mabaya, na ‘kufumbia macho ajenda ya elimu ya ngono’.

Hatua kwa hatua

Wazazi ambao hawana hakika ni lini na jinsi ya kuanzisha mazungumzo hayo wanaweza kupata manufaa kutafuta habari za shule.

Katika utafiti wa Uingereza mwaka wa 2016, wazazi ambao walionyeshwa vitabu vilivyotumiwa kwa madarasa ya elimu ya ngono ya watoto wao waliona kuwa wanaelewa vyema somo hilo - na pia waliripoti kuwa iliwafanya wajiamini zaidi kuzungumza na watoto wao kuhusu ngono.

Eva Goldfarb anasema kuwa inaweza pia kusaidia kwa wazazi kuwa na mikutano ya jioni na walimu wa elimu ya ngono ya watoto wao na kupokea taarifa kuhusu kile ambacho watoto wao watakuwa wakijifunza mwanzoni mwa mwaka wa shule.

Miongozo ya kimataifa ya elimu ya ngono, kama vile mwongozo wa kina, unaotegemea ushahidi uliochapishwa na Unesco, inaweza pia kuwa mahali pazuri pa kuanzia kwa wazazi wanaotafuta ushauri unaolingana na umri.

Kwa mtoto mwenye umri wa miaka 5-8, kwa mfano, wazo moja muhimu ni kwamba ‘’kila mtu ana haki ya kuamua ni nani anayeweza kugusa mwili wake, wapi, na kwa njia gani’’.

Kwa vijana, mazungumzo yanaweza kujumuisha mijadala kuhusu afya ya kihisia, kama vile maana ya kuchukua jukumu kwa ajili yako mwenyewe na wengine, au njia za kukabiliana na shinikizo la marika, pamoja na kutoa taarifa maalum kuhusu kondomu na vidhibiti mimba vingine, kulingana na mwongozo.

Kujadili furaha kunaweza kuwasaidia vijana kufanya ngono salama zaidi, kuwa na ujuzi zaidi na mitazamo chanya kuhusu ngono - moja ya misingi ambayo imegunduliwa  kuwa na nguvu ya kushangaza katika elimu ya ngono, lakini inabakia kutumika kidogo: raha.

Mapitio mapya ya utaratibu katika afya ambayo yalijumuisha raha iligundua kuwa kuelezea starehe karibu na ngono kunaweza kuhimiza tabia salama.

Vipindi vilivyofunza watu kuhusu kupata furaha ya ngono viligunduliwa kuboresha matumizi ya kondomu kuliko vile vilivyolenga hatari ya ngono isiyo salama.

Inawezekana kwamba vijana wengi hukosa mazungumzo chanya, yenye kuwezesha kuhusu ngono katika elimu yao ya sasa ya ngono shuleni, kulingana na Mirela Zaneva, mmoja wa waandishi wa utafiti na mgombea wa PhD katika saikolojia ya majaribio katika Chuo Kikuu. ya Oxford.

Kutafuta vyanzo vinavyoaminika

Kwa kawaida wazazi ndio chanzo kikuu cha elimu ya ngono kwa watoto wadogo, lakini vijana wanatabia ya kutumia vyanzo vingi vya habari, kama vile wenzao, walimu na utamaduni maarufu.

Na si wazazi pekee wanaoweza kuhisi unyonge.

Utafiti uliofanywa nchini Ireland uligundua kwamba wakati huko nyuma, ujinga wa wazazi na aibu vilikuwa vizuizi vikuu vya kufungua mijadala ya ngono, siku hizi, ni vijana ambao walikuwa na mwelekeo wa kuzuia mazungumzo haya, kwa kudai tayari kujua ukweli, na kuwa na hasira au kukasirika, au hata kuondoka kwenye chumba cha mazungumzo.

Hiyo haimaanishi kwamba wazazi wanapaswa kuepuka somo, lakini inaonyesha jinsi ilivyo muhimu kuanzisha mazungumzo kwa njia ambayo itawafanya kila mtu ahisi vizuri.

‘’Mjulishe mtoto wako kabla ya wakati unapotaka kujadili jambo nyeti, linaloweza kuaibisha au gumu kulizungumzia.

Kwa njia hii, hawajisikii kuvamiwa katika maisha yao kwenye jamii, na kuna uwezekano mkubwa wa kuwa tayari na kuzungumza nawe,’’ anasema Goldfarb.

Baada ya yote, ngono na uhusiano mzuri - au kama watafiti wa Finland wanavyoita, ‘’hisia za mwili’’ - ni muhimu katika hatua yoyote ya maisha ya watu wazima.

Vijana wako mwanzoni mwa safari hiyo, na wana nafasi ya kufafanua maadili, tabia na vipaumbele vinavyoweza kuwanufaisha maishani, sio tu katika hali za karibu, lakini kama sehemu ya kuzunguka ulimwengu kwa usalama na kwa kujali.

Unaweza kupata kwamba inathibitisha maisha, na sio shida, kuwa sehemu ya safari hiyo.

About Woinde Shizza

This is a short description in the author block about the author. You edit it by entering text in the "Biographical Info" field in the user admin panel.